Vorige week gaf ik al aan dat het deze keer anders zal worden dan alle vorige keren met beursdalingen. Toch geloven optimisten zoals NN nog steeds in een V-shape herstelbeweging (dus een heel snel herstel) en ook de Amerikaanse broker (JP Morgan) droomt hard op van de oude “all time highs” in de Dow Jones. Helaas deel ik die mening niet en ik geloof meer in een deflatie scenario en in een schuldencrisisscenario. Dit lijkt logischer dan inflatie en nu even alles terug bij het oude is lijkt dit een sprookje. Persoonlijk vrees ik dat het tientallen jaren gaat duren. Daarnaast konden we los van herstelbewegingen nog wel eens dieper het moeras inzakken als de reële effecten in beeld komen van de corona crisis.
Nederland is nog niet in ‘lockdown’, maar de Europese buurlanden allemaal al wel. Het is net als in de supermarkt; “ieder voor zich en een God voor ons allen”, de solidariteit is even naar de achtergrond. Persoonlijk vraag ik me af waarom er geen Europees beleid is, terwijl over alles normaal heel Europa mee wil praten. Nee, het is paniek op de beurs, paniek bij de overheid en paniek bij de burger. We doen, nadat we eerder experimenten met de schuldenberg hebben gedaan, nu dingen met als resultaat deze nog veel verder op te laten lopen. Maar in plaats van de rentes negatiever te maken, gaan we nu experimenten uithalen met een hele diensteneconomie. We brengen de economie in coma, zonder dat we weten of we het ooit weer goed krijgen zonder al te veel (hersen)schade.
Nu waarschuwde ik al vanaf Chinees nieuwjaar voor de corona gevolgen en zag ik eerst alleen effecten voor de toeristensector, zoals: luchtvaartmaatschappijen, hotels, cruisemaatschappijen, taxi’s, etc. maar langzaam maar zeker wordt alles geraakt. Horeca, bedrijven die leveren aan scholen, fotografen, mediabedrijven, sportscholen, winkeliers, luchthavens, banken, etc.
De toekomst is Today
Neem Virgin als voorbeeld, de piloten werden naar huis gestuurd en mogen het uitzoeken, terwijl de oprichter nog even zijn geld aan het tellen is. Althans spreekwoordelijk, want hij doet openlijk niets om het personeel te helpen, terwijl dit wel de basis was van zijn miljarden. Kortom; in deze tijden wordt de toekomst voor bedrijven bepaald, want als we na X periode weer beginnen met werken dan werk je toch minder hard en minder plezierig als je in moeilijke tijden spreekwoordelijk zo in de kou gezet bent.
Hoewel ik me ook afvraag, indien we het sein veilig krijgen, gaan we dan allemaal weer massaal op reis? Gaan en weer naar drukke locaties? Als ik nu een buurtsuper inloop probeer ik mensen te mijden en andere mensen proberen mij te mijden. Kortom wat houden we over van dit gedrag? Blijven we allemaal zitten met een enorme chronische smetvrees?
We geven geen krimp?
De tweede reden van de beursdaling was de oliecrisis. De olieprijs daalde door ruzie en bovendien door nauwelijks meer vraag, maar de afgelopen dagen is er toch wel weer iets van herstel. Een ruzie is leuk, maar als een ruzie teveel geld kost wordt deze meestal snel bijgelegd.
Buy low sell high
Ook Shell/Koninklijke Olie (RDSA) leek vorige week een bodem neer te zetten. Als je naar de lange termijn grafiek kijkt dan is de olieprijs historisch gezien minder hard gedaald dan RDSA is. Het dividend rendement zal wel minder worden, maar op deze niveaus is het wel een aandeel voor de volgende generatie.
Afgelopen week is net zo erg als 1987 was…
Meerdere analisten beginnen de situatie nu met 1929 te vergelijken en ook 1987 komt regelmatig voorbij. In 1929 hadden we in oktober een enorme crash. Door een 2000 bug in mijn TA software, kan ik zelf ineens niet meer een grafiek van de Dow Jones van de jaren dertig maken, maar gelukkig is er genoeg op internet. Even een paar plaatjes ter illustratie en ter lering:
Na de daling destijds kregen we een herstel tot ongeveer de helft van de daling. Dat is een normaal plaatje en behoort ook nu tot de scenario’s. Leuk weetje: Het laagste niveau in de Dow Jones was 41.22 punten dus dat wordt dus sowieso een steunniveau :).
https://www3.nd.edu/~jstiver/FIN462/US%20Market%20Crashes.pdf
Herstel beweging
Het probleem van de beleggers kwam pas jaren later, want na het herstel gingen we nog vele jaren verder omlaag. Overigens door het hoge niveau waar we vandaan komen behoren de bewegingen in punten gezien tot de grootsten uit de geschiedenis.
Punten zijn kijkende naar opties, futures en andere afgeleide producten natuurlijk van groot belang, maar beleggers kijken meer in procenten.
Bron: https://www.thebalance.com/stock-market-crash-of-2008-3305535
Ook goed te weten is dat het herstel van die beweging omlaag uiteindelijk tot 1954 duurde alvorens we terug waren op niveaus van voor de dip.
Bron: https://todaytrader.com/blog/stock-market-crash-preparation/
Wie meer wil lezen moet maar eens op bijvoorbeeld Wikipedia lezen.
Maar terug naar Today
De huidige oplossing die door overheden gevonden is om de economische impact van de lockdown te beperken is om enorme bedragen in de economie te pompen. Deze enorme kapitaalsvraag kan natuurlijk nooit tegen nul procent geleend worden. Door de daling is er het een en ander gebeurd in de rente markt (bijv. problemen in de Emerging Market debt en de High Yield bonds) waardoor de nul procent (lees: zelfs negatieve rente) die we hadden inmiddels gedag kunnen zeggen. Ook kunnen we de nul en negatieve rente gedag zeggen omdat we zogenaamd geen vraag naar kapitaal hadden, immers het land was af … maar nu is er dus wel vraag naar kapitaal. Hedge fund koning, Ray Dalio verwacht dat de schade 16 biljoen (12 nullen) wereldwijd is.
Gevolgschade, de huizendip
De daling op de beurs, wordt historisch altijd gevolgd door een daling van de huizenmarkt. De huizenmarkt kent een enorme leverage van beleggen met geleend geld. Wie kent niet iemand in zijn of haar omgeving die naast zijn woonhuis ook nog een huis heeft en dat verhuurt, liefst aan een expat of aan Airbnb. De huizenmarkt was jaren een enorme boost onder de economische groei en daardoor gingen de prijzen nog hoger. Maar voor de Duitse economie verwachten we door de lockdown nu een krimp van 9 procent.
En even wat willekeurige zaken: geen luchtvaart, alle piloten thuis, geen buitenlandse toeristen die veel geld uitgeven, geen toerisme van Chinezen, lege winkelstraten, luxe warenhuizen want alles is gesloten. Geen bezetting in hotels, Airbnb inkomsten nul, horeca dicht dus geen inkomen uit vele extra studentenbaantjes, scholen en universiteiten dicht. Door horeca en scholen dicht andere sfeer in de stad. Daarnaast praktisch gezien, mogen we niet meer met 20 man in een huis gezet worden door een makelaar, om zo een sfeertje te creëren dat we tegen elkaar gaan op bieden.
Nee, thuiswerken stelt andere eisen aan een huis dan dat je alleen ergens slaapt en buiten de deur leeft in de horeca eet, in de sportschool sport en op kantoor werkt. Ook een tweede huis in het buitenland is onbruikbaar (wat zeg ik onbereikbaar! Kom maar eens in België, Frankrijk, Spanje of Portugal vandaag) in een lockdown dus ook daar kun je niet heen om te ontspannen. Je kunt er helemaal niet heen..
Alleen al een andere sfeer in de stad geeft ook minder vraag, denk maar aan hoe graag je een vakantiewoning wil hebben als je het ergens enorm leuk had.
Maar het feit dat mensen hun baan kwijt zijn (al dan niet tijdelijk) gaat zorgen voor minder vraag en minder toekenning van hypotheken. Nu zit er door eerder gedane transacties een vertraging in, maar de prijzen gaan zeker dalen op deze crisis.
Nog meer gevolgen: geen voetbal
Geen voetbal, geeft bijvoorbeeld geen reclame inkomsten voor de clubs, geen uitzendinkomsten, wel salarissen, alleen de gegarandeerde bonussen te betalen, geen kaartverkoopinkomsten, geen drank en snack inkomsten, voor volgend jaar minder business-seats (vaak MKB), etc. Kortom; ook die big spenders worden hard geraakt. De reclame en media branche wordt dus ook fors geraakt.
Thuiswerkeffecten
We hebben geen visitekaartjes, geen briefpapier, etc. dus drukkers krijgen het zwaar. Ook kantoorbenodigdhedenbedrijven krijgen het zwaar, want we gaan minder printen, etc. Ook geven we geen tot minder geld uit aan kleding (je zit thuis prima in elk kloffie), geen lunch, geen brandstofkosten, wel online vergaderen, geen congressen, geen nieuwe auto, etc. U kunt dus zelf inschatten wie extra pijn krijgt en wie mogelijk een graantje kan pikken.
Het inschatten van alle gevolgen wordt nog een hele kluif, vaak zijn er onverwachte indirecte effecten die veelal, alsnog pijn doen.
En weer door
Tesla beleggers melden zich ineens bij mij en vinden dat short selling verboden moet worden, maar toen de shortsellers door de topman even opgehangen werden en dit zorgde voor een enorme stijging van het aandeel, (waarbij het bedrijf op papier groter was dan VW, Porsche, GM etc) was er geen probleem met die shortsellers. Nu de koers terug is schijnt het ineens wel een probleem te zijn.
Toch nog even terug naar effecten van de lockdown. Geen bijeenkomsten, geen feestjes (huwelijk, verjaardag, etc.)
Hierdoor minder drank, minder snacks, niet meer indrinken en dus gevolgen voor de slijters. Heineken? Oké, mensen kunnen niet meer naar de kroeg.
Maar nog belangrijker effect: De-leverage
De-leverage (het minder met een hefboom werken), we komen uit een tijd dat iedereen in aandelen en obligaties wilde beleggen met geleend geld. De rente was nul of negatief en de aandelen rendementen altijd positief. Nu is dat verhaal ineens niet meer valide en worden posities afgebouwd.
QE kan niet meer
Dan zien we dat overheden (lees: centrale banken) weer extra schulden maken omdat ze hun eigen schulden aan het opkopen zijn, maar volgens mij kan dat niet meer. Je kunt niet aan een kant geld ophalen en aan de andere kant dat geld uit de markt halen als je vele miljarden financiering wilt ophalen.
Het is bizar te zien dat dit nog steeds een van de fantasieën is van de centrale banken. Als we allemaal snappen dat dat niet meer kan dan krijgen we dus een hogere marktrente en dat kon ook wel eens de aandelen in de weg gaan zitten.
Geen Buy-Backs vanuit bedrijven
Nu was ik nooit een fan van Buy- backs (het zelf inkopen van eigen aandelen) omdat men zo genaamd geen alternatief had voor de cash in het bedrijf, maar nu de beurs lager is stoppen vele bedrijven ineens met het kopen van eigen aandelen. Logisch is natuurlijk dat men de cash out wil stoppen in tijden van onzekerheid. Maar bizar is wel dat men op historisch hoge niveaus (all time highs) staat te kopen en nu ineens de hand op de knip heeft.
Dollar crash
Een ander gevolg van de enorme dip was een sprong van de dollar. Doordat iedereen vroeger geleerd heeft dat in tijden van paniek je naar Amerika moet, ging de dollar omhoog. Maar moet je wel naar een land waar de corona crisis nog moet beginnen? Een land waar men slechte medische zorgen heeft? Veel schulden, de belastinginkomsten steeds verder verlaagd en veel flexibele arbeiders die gemakkelijk ontslagen kunnen worden. Economisch kon het daar wel een groot probleem worden. En wie zei daar “derde wereld land” qua medische voorzieningen voor de massa?
We gaan naar een positieve afsluiting
Netflix heeft meer kijkers dan ooit in de lockdown.
Ook Disney heeft los van de problemen in de parken een online aanbieding, waardoor je technisch op deze niveau toch best weer kunt kijken naar dit aandeel.
Bedrijven die puzzels , spelletjes en online games aanbieden zouden best wel een goed zaken kunnen doen. Ook zien we dan mensen klusjes om het huis doen.
KPN werd de afgelopen week ook gekocht omdat iedereen thuis werkt, maar de Twindicator geeft pas op een slot boven de 2,44 een koopsignaal.
Voor toekomst
Na een maand opsluiting is iedereen te dik en moeten we afvallen, dan moeten we weer kijken naar Weight Watchers, Basicfit en andere sportscholen.
Ook moeten we gaan kijken naar bedrijven die legionella besmettingen tegengaan want na drie weken thuis werken moeten alle bedrijven alles weer opstarten en moet menig leiding doorgespoeld worden. Maar zo ver is het nog niet.
– Geschreven door: Cees Smit.
De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.