In mijn optiek zijn alle markten in basis gelijk, of het nu aandelen, of auto’s zijn. Nu kunnen we het plat maken en zeggen: “handel is handel” en inderdaad of het nu energie of aandelen zijn, het spel van vraag en aanbod is altijd hetzelfde. Natuurlijk zijn er verschillen in marktpartijen. In de Energie markt zijn er slechts een paar grote partijen actief en dus ook andere risico maatstaven. Dat energienetwerken risico’s meebrengen hebben we recent nog in Texas gezien. Een vraag die los hiervan opkomt is wat doen we met het insolventierisico op het Nederlandse stroomnet nu er door duurzame oplossingen steeds meer stroom terug geleverd wordt en we door grotere afhankelijkheid van groene stroom ook energie moeten kunnen garanderen tijdens een windstille dag met sneeuw op de zonnepanelen. Kortom hoe gaan we om met risico’s nu er meer kleine toeleveranciers op het net bijkomen?
Energie is hot
Energie en stroomvoorziening is nieuws. De laatste weken verschijnen er geregeld berichten over onze stroomvoorziening in de kranten. Bijvoorbeeld op 22 januari van dit jaar verscheen in het FD een artikel getiteld: “Alle onderzeese stroomkabels van Nederland uitgevallen” en werd er gesuggereerd dat de leveringszekerheid van de stroomvoorziening in het geding is en ja dat is zo alleen niet om deze reden. Want door de integratie van ons stroomnet met het netwerk van de ons omringende landen is in de loop der tijd de leveringszekerheid alleen maar toegenomen. Het is alleszins begrijpelijk dat men op beter weer had gewacht om de onderzeese kabels te repareren. Reparatie gaat namelijk lastiger dan op het net op het land. Ten eerste omdat de oorzaak van de stoornis onder water lastiger te vinden is en ten tweede omdat het winterweer werken op zee tijdelijk bemoeilijkte. Kortom, als praktijkman maak ik mij geen zorgen dat de onderzeese stroomkabels even niet werken. Het Nederlandse stroomnet is dermate robuust dat dit met gemak kan worden opgevangen.
Een ander probleem waar ik mij als praktijkman niet druk om kan maken, is de potentiële participatie van de Duitse overheid in TenneT, nu nog voor 100% in handen van de Nederlandse staat. Nederland had in eerste instantie een minderheidsbelang voor de Duitsers in gedachte, maar de Duitsers denken zelf aan een meerderheidsbelang in TenneT. Het stroomnet is in beide landen een kernactiviteit. Het is begrijpelijk dat de overheden een vinger in de pap willen hebben op het stroomnet. Ik ga er dan ook vanuit dat Den Haag en Berlijn hier als goede buren wel uit zullen komen en gezien de risico’s is het beter groter te zijn.
Vadertje Staat staat altijd in voor alles.
Als optiebeursman en dus risicobeheerder, maak ik mij aangaande het stroomnet wel over een ander punt heel veel zorgen. Dat punt wordt helemaal niet in het nieuws besproken, namelijk de potentiële insolventie van marktpartijen en de gevolgen daarvan voor de leveringszekerheid. In tegenstelling tot hetgeen vaak wordt beweerd, is het verkrijgen van een PV-status (programma-verantwoordelijke status) niet moeilijk. Als PV-partij is men tegenspeler van TenneT en dient men iedere dag voor de 24 uren van de volgende dag zijn programma bij TenneT in te leveren en dus te vertellen hoeveel stroom men denkt te gaan leveren. Dit programma moet voor elk uur van die dag precies op nul uitkomen. Met andere woorden, voor ieder uur van de volgende dag moet de PV partij aangeven hoe hij zijn leveringsverplichting met (zelf gegenereerde dan wel ingekochte) stroomproductie meent te kunnen dekken.
De energietransitie naar duurzame energie heeft tot gevolg dat steeds meer gebruik wordt gemaakt van zon- en windenergie. Maar helaas, de exacte stroom productie uit deze twee bronnen laten zich zelfs op korte termijn van een paar uur niet exact voorspellen, met een onbalans in de energietoevoer of vraag tot gevolg.
TenneT zal dan voor rekening en risico van de desbetreffende PV-partij stroom kopen of verkopen al naar gelang er een tekort of een overschot dreigt. Indien de financiële positie van de PV-partij in kwestie onvoldoende is om de desbetreffende rekening van TenneT te voldoen, mag en zal de Nederlandse overheid haar TenneT tarieven dusdanig aanpassen dat daardoor het financiële tekort op de overgenomen positie van de in moeilijkheden geraakte PV-partij kan worden gecompenseerd.
Dit is een beetje zoals een clearing op de beurs alleen op de beurs moeten alle beursleden/clearingmembers (soort PV) een margin (garantiebedrag) storten en worden zij scherp door de toezichthouders gecontroleerd. De daghandel in stroom is te vergelijken met de handel in opties en futures op de beurs. Anders dan op de beurs hanteert TenneT nauwelijks margin-vereisten. Volgens TenneT loopt zijzelf geen risico omdat een verlies ten gevolge van haar rol als Clearinghouse door de toezichthouder in de toekomstige prijzen mag worden meegenomen.
Ik blijf daarbij dan ook met twee vragen zitten voor de experts en de politiek.
Ten eerste zal de toekomstige meerderheidsaandeelhouder, de Duitse overheid, ook toestaan dat TenneT haar prijzen mag verhogen als een Nederlandse PV-partij in de problemen raakt en visa versa?
Mijn tweede vraag betreft de dominante positie van de drie grootste PV-partijen in Nederland, te weten E.on, Vattenfall en Eneco. Deze drie partijen zijn gezamenlijk voor meer dan 70% van de stroomvoorziening verantwoordelijk en zijn in buitenlandse handen.
Heeft de vaccinatie tegen het coronavirus ons niet geleerd dat afhankelijkheid van het buitenland (zelfs in Europa) niet altijd even wenselijk is?
Als derivaten- en dus risico-man maak ik mij geen zorgen om de technische leveringszekerheid van het Nederlandse stroomnet, dat zit waarschijnlijk wel goed. Het is de financiële leveringszekerheid zonder garantie van de onderlinge spelers die me spreekwoordelijk wakker doet liggen.
De Column is op persoonlijke titel geschreven door: Cees Smit,
De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.