De Technische Belegger
Nieuwsbrief voor de actieve belegger
Jaargang 29 Nummer 10 – 9 oktober 2023
Deze column is volledig op persoonlijke titel en kan mogelijkerwijs niet de mening van het bedrijf (Today’s Group BV) vertegenwoordigen, maar is de persoonlijke mening van Gijsbrecht van Dommelen.
Enkele weken geleden spraken wij een analist van het Amerikaanse First Trust. Die had het over een “sluipende recessie” in de Westerse wereld. In de industrie was een recessie al een feit, maar andere sectoren waren nog niet in een recessie terechtgekomen. De analist gaf aan, dat het erop leek alsof sectoren elkaar aan het opvolgen waren in de race omlaag. Het gevolg zou zijn, dat een recessie zich weliswaar in deelsectoren voordeed, maar niet in de economie als geheel. Dat zou in elk geval de sterke arbeidsmarkten in Europa en de VS verklaren. Het is alsof bedrijven in de ene sector mensen ontslaan, doordat zij zelf in een recessie terechtgekomen, maar dat die mensen in een andere sector nog gemakkelijk emplooi vinden, waardoor de werkeloosheid in zijn algemeen niet toeneemt.
Macro-economische cijfers lijken inderdaad deze richting op te wijzen, maar dat laat onverlet, dat de yield curve nog altijd niet normaal is geworden. De lange rente is nog steeds lager dan de korte rente in het Westen. En dat betekent vooral, dat banken niet gemakkelijk bereid zullen zijn om investeringen te financieren. Immers, zij lenen kort geld van spaarders in en gebruiken dat om langlopende leningen te verstrekken. Maar als zij daarvoor minder krijgen dan het korte geld kost, dan maken zij verlies en zullen zij geen geld uitlenen. Huizenmarkten (hypotheken), onroerend goed markten, overnames, kapitaalintensieve investeringen, allemaal zullen ze stil komen te vallen en dat is precies wat een recessie creëert. Een stijgende kostprijs van geld zorgt ervoor dat het minder aantrekkelijk wordt om te investeren en men beter het geld kan oppotten.
Maar afgelopen maand is de yield curve wel vlakker geworden. En dat komt omdat de lange rente al enkele maanden geleidelijk verder oploopt, zowel in de VS als in Europa. Ondertussen zijn aandelen in de brede zin pas in de afgelopen maand gaan dalen, maar veel minder dan op grond van de rentestijging aan de lange kant verwacht had mogen worden. Aandelen hebben in feite nauwelijks geleden onder de fors gestegen rente.
Financiële grootheden reageren zelden precies gelijk op onderliggende ontwikkelingen. Er zit meestal een vertraging in de reacties die ertoe leiden dat ontwikkelingen onlogisch lijken. Maar uiteindelijk worden dit soort anomalieën wel degelijk weggewerkt. In dit geval kan het verschil worden opgelost door hetzij een weer dalende lange rente hetzij een forse koersdaling van aandelen. En gelet op het zwakke seizoen waarin wij verkeren, Black Monday is nog 10 dagen van ons verwijderd, is het risico op dat laatste momenteel enorm groot.
Het goede nieuws echter is dat aan de investeringskant de eerste voorzichtige tekenen zichtbaar zijn dat de investeringscyclus haar dieptepunt heeft bereikt en de weg omhoog begint in te slaan. In die hoek zijn aandelen bovendien al behoorlijk in koers gedaald. Van echte bodemvorming is daar nog geen sprake en echte paniek in de brede markt, een verschijnsel dat zich vaak voordoet aan het einde van een bear trend, heeft zich ook nog niet voorgedaan. Ondertussen voeren de Republikeinen in de VS onderling een straatgevecht dat zomaar in de komende weken alsnog tot een “shut down” van de Amerikaanse overheid kan leiden. En als dat gebeurt, is een zachte landing niet langer mogelijk.
DAX Index op weekbasis (fig. 1)
Het beeld in figuur 1 is uiterst negatief en bevestigt het enorme risico dat zich momenteel manifesteert in de aandelenmarkten. De DAX Index is door de belangrijke steun van 15.450 gezakt en niets in dit beeld wijst op een naderende bodem. Er is geen sprake van positieve divergenties, de eerstvolgende fatsoenlijke steun ligt nog een eind dieper (op 14.670) en de koersdaling heeft in de voorbije weken zelfs een versnelling laten zien. In dit soort fases kan een bodem elke dag ontstaan, maar een verdere versnelling omlaag is net zo kansrijk. Short gaan in deze fase is buitengewoon moeilijk, omdat, zoals gezegd, een bodem elke dag kan worden bereikt. Afgaande op figuur 1 kunnen beleggers maar één ding doen: aan de zijlijn blijven staan. Het risico is eenvoudig weg te groot.
Nasdaq 100 Index op weekbasis (fig. 2)
Waar de DAX Index een buitengewoon zwak beeld laat zien is het beeld van de Amerikaanse tech index, de Nasdaq 100 Index in figuur 2, veel positiever. Hier is sprake van een correctie in een min of meer zijwaarts, licht dalend patroon. Vrijdag jongstleden werd de onderkant van dat patroon verlaten met een krachtige opleving. De oplopende trendlijn in de figuur, getrokken vanaf de bodem van eind 2022, is weliswaar gebroken, maar het patroon dat wij hebben getekend, kan een normale correctie zijn volgend op de getekende oplopende trend.
Het goede nieuws in dit geval is, dat zich twee duidelijke beslislijnen hebben afgetekend. Onder 14.400 is sprake van een verkoopsignaal, boven 15.300 wordt de oplopende trend weer hervat. En de indicatoren onderin de figuur favoriseren voorlopig het positieve scenario!
Russell 2000 Index op weekbasis (fig. 3)
Maar voor een goede, langere termijn bull markt is veel meer breedte in de markt nodig dan alleen de kracht van de grootste 100 Tech aandelen. De Russell 2000 wordt gezien als de Amerikaanse Small- en Midcap index. In figuur 3 ziet u een weekgrafiek van deze index. Goed zichtbaar is dat deze index veel minder hard is opgelopen dit jaar dan de Nasdaq 100 Index. Wij hebben een tweetal rode lijnen getekend waarbinnen deze index al maanden lang heen en weer beweegt. Deze twee lijnen bewegen naar elkaar toe, als in een gelijkbenige driehoek. Het patroon volgt op een flinke daling, die in 2022 plaatsvond. Afgelopen week is de koers van de Russell 2000 weer opgeveerd vanaf de onderkant van de driehoek, maar daarmee is het gevaar zeker niet geweken. Als aandelenmarkten weer in een gezonde bull trend willen komen, moet deze index door de bovenkant van de driehoek omhoog breken. Tot die tijd, moet de huidige korte reactie omhoog beschouwd worden als niets anders dan een korte adempauze waarna de index alsnog aan de onderkant kan wegzakken. Maar de steun is sterk, want hij valt ook samen met de top die werd gezet vlak voor de Covid-crash plaatsvond. Geduld, dat is wat hier gevraagd wordt.
De DJIA Index op weekbasis (fig. 4)
Ook positief is het beeld dat u in figuur 4 ziet. De Dow Jones Industrials Index (DJIA) is in de voorbije maand zoals iedere index gedaald, maar hier heeft de daling slechts de bovenkant van een dalende trendlijn bereikt. Die lijn werkt nu als een steunlijn en de hele reactie naar die lijn toe is niets anders dan een gewone “pulback”, volgend op een uitbraak omhoog. Ook hier is de oplopende trendlijn vanaf het dieptepunt van 29.500 gebroken, dus veilig is het beeld nog niet te noemen, maar een herstel vanaf het huidige steunpunt kan zomaar de start van een nieuwe rally zijn. In feite moet hier gewacht worden tot er meer bewijs van een bodem is dan wel tot de koers tot boven 35.700 is gestegen, de laatste top. De enige conclusie die nu getrokken kan worden is het feit dat de komende weken ook in dit geval belangrijk gaan zijn. Want onder 32.900 is het hommeles!
De AEX Index op dagbasis (fig. 5)
Veel zwakker ziet de AEX Index eruit. De daggrafiek in figuur 5 toont een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. In september zakte de koers door de volgende steun en de weken erna heeft de index zich vooral in zijwaartse richting onder deze grens (733) bewogen. Vrijdag was in de VS een hele mooie dag, dus maandag kan ook in Amsterdam mooi worden, maar voorlopig is de trend neerwaarts gericht en is de fase die wij in de voorbije paar weken gezien hebben niets anders dan een adempauze in een weg omlaag. Het enige positieve dat in deze grafiek genoemd kan worden is de positieve divergentie die in de indicatoren is weergegeven, onderin de figuur. Die wijzen erop, dat de beurs nog wel een paar dagen kan oplopen. Maar om nu al het einde van de dalende trend aan te kondigen, daar is het veel te vroeg voor.
De rente in de VS en in Europa (fig. 6)
Zoals wij in de inleiding al schreven, het grote probleem is de renteontwikkeling. Opnieuw is er een maand voorbij waarin de lange rente verder is gestegen. Uiteindelijk kan dit ertoe leiden, dat de yield curve weer normaal wordt. Immers, de korte rente, de rente die door de Centrale Banken wordt vastgesteld, stijgt niet meer. Centrale Banken hebben al aangegeven, dat zij verwachten, dat de rente langere tijd op de huidige niveaus zal blijven liggen. Om dan de yield curve weer normaal te krijgen moet de lange rente wel stijgen. Maar hij is nog niet voldoende gestegen. In de VS is een niveau van 5% voor de 10-jaars rente het logische eerstvolgende doel en daar zijn we bijna, maar nog niet helemaal. Bovendien is er daarmee nog geen toppatroon ontstaan, nodig om de trend te doen keren. Met name de koersgrafiek onderin de figuur kan in een omkeerpatroon uitmonden als de lange rente in de komende maand weer snel daalt. Maar dan moeten er veel meer signalen komen van een flink verslechterende Amerikaanse economie. Een “shut down” van de Amerikaanse overheid kan daarin helpen. En zo is de Amerikaanse politiek weer eens aan zet.
US$ en de € op weekbasis (fig. 7)
De koers van de $ heeft nu twee weken achtereen geprobeerd om een belangrijke weerstand te doorbreken, maar zonder succes. Het Momentum is al aan het dalen en de Stochastics staat op het punt om een verkoopsignaal te geven. De $ is toe aan een correctie, omlaag wel te verstaan, ten opzichte van de €. Dat hoeft nog niet tot een flinke daling te leiden, maar dat er een pauze in de stijging aanstaande is, dat lijkt wel haast zeker. Wat daarvan de oorzaak gaat zijn is nog niet duidelijk, maar een daling van de lange rente in de VS zou dit wel kunnen veroorzaken. En daarmee zegt ook de $-grafiek, oktober wordt een spannende maand.
Brentolie in US$ per vat (fig. 8)
Uiteindelijk is het niet US101 per vat, maar US$98 per vat geworden. Daar realiseerden markten zich ineens, dat een recessie niet goed is voor de vraag naar olie. En toen ging het hard om laag. Daarmee is nog niet gezegd, dat de olieprijzen nu weer terug zullen zakken naar de steun van US$75, laat staan tot op het niveau van US$62. Maar wat wel heel verkeerd is, is de kracht waarmee de OPEC Olie Index (onderste deel van figuur 8) weer terug tot onder de trendlijn zakte waar deze index net doorheen omhoog was gebroken. Dit type valse uitbraken zijn gevaarlijk omdat de markt een onverwachte draai moet doormaken, die kan leiden tot het versneld afbouwen van posities. Vaak volgt dan een krachtige tegengestelde beweging, in dit geval verder omlaag. Het gevaar, dat de olieprijzen nog flink verder omlaag gaan zakken is levensgroot.
Goud in US$ per troy ounce (fig. 9)
Ook de prijs van een troy ounce goud had het moeilijk afgelopen maand. De koers zakte stevig, maar alle belangrijke steunniveaus zijn nog overeind gebleven. Dat de koers zakte is, vanuit een fundamenteel oogpunt, best te verklaren. Hoe hoger de rente, des te onaantrekkelijker goud is, omdat goud geen opbrengst levert. U krijgt geen rente op het goud dat u in portefeuille aanhoudt. Hoe hoger de rente, des te onaantrekkelijker het hebben van goud dus wordt. Maar dit zijn altijd maar tijdelijke overwegingen omdat de hoogte van de goudprijs door heel andere factoren bepaald wordt. Veel belangrijker is de onrust in de wereld en het vertrouwen dat goud als oppotmiddel oproept. De vraag naar goud is hoog en nog altijd hoger dan het aanbod. Dat kan uiteindelijk voor verdere koersstijgingen zorgen. Maar voorlopig is de koers gedaald en is de oplopende trend nog niet gebroken, ook al is er niet veel ruimte voor een verdere daling meer.
De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 6 november 2023
Disclaimer
De auteur is medeverantwoordelijk voor het beleggingsbeleid van Today’s Group BV, een vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Dit stuk is geen beleggingsadvies. Wie conform bovenstaande ideeën belegt of wenst te beleggen doet dat voor eigen rekening en risico. In dit kader wijzen de auteur en Today’s Group BV alle verantwoordelijkheid voor de inhoud van dit stuk van de hand. De besproken effecten en strategieën vertegenwoordigen een hoog risico.