TA Belegger: Nr. 11 – 7 november 2023 (jaargang 29)
Nieuwsbrief voor de actieve beleggers
Deze publicatie is volledig op persoonlijke titel en kan mogelijkerwijs niet de mening van het bedrijf (Today’s Group BV) vertegenwoordigen. Dit is de persoonlijke mening van Gijsbrecht van Dommelen.
Afgelopen donderdag kwam FED-voorzitter Powell met zijn maandelijkse rentebesluit. Hij gaf aan de korte rente in de VS voorlopig stabiel te zullen houden. Bovendien wees hij er voor het eerst op, dat de rentemaatregelen hun vruchten begonnen af te werpen, doordat overal een teruglopende economische activiteit viel te constateren. Hij wees daarbij op de sterk teruggevallen kredietverlening en op de inzakkende huizenmarkt in de VS. Tegelijkertijd constateerde hij dat de Amerikaanse economie verrassend robuust was met een boven verwachting goede groei in het 3de kwartaal.
De reactie in de financiële markten was een flinke koersstijging op de aandelenmarkten en een behoorlijke daling van de lange rente in de VS. Dat klinkt logisch, maar dat creëerde direct een nieuw probleem. Waar de yield curve (het verschil tussen de korte en lange rente) in oktober geleidelijk vlakker was geworden werd deze direct weer negatief. Want de lange rente, die tot vlak onder de korte was gestegen, daalde terwijl de korte rente gelijk bleef. Een negatieve yield curve zorgt er voor, met een vertraging van ongeveer 6 tot 9 maanden, dat de economische activiteit inzakt, met name doordat het verstrekken van nieuwe investeringskredieten dan inzakt. Dit laatste is al het geval sinds eind 2022, maar de economie in de VS is desondanks blijven groeien.
Ondertussen wijzen meer en meer cijfers erop, dat na de industrie nu ook de consument in het Westen de hand op de knip heeft gelegd. Niet alleen worden er veel minder huizen verhandeld dan ruim een jaar geleden (en dat geldt niet alleen voor Nederland maar is zowel in Europa, als in de VS en in China zichtbaar), maar de consument koopt ook beduidend minder witgoed, telefoons, auto’s, etc. Hoe beleggers denken, dat in zo’n omgeving, de winstgevendheid en de groei van het beursgenoteerde bedrijfsleven zal blijven voortduren is ons een raadsel.
Hoe het ook zij, de beurs heeft altijd gelijk en die vloog omhoog. Maar van echte doorbraken is nog geen sprake. Ons eerdere scenario, waar een flinke snelle neerwaartse beweging zou kunnen plaatsvinden in oktober / november, is duidelijk minder waarschijnlijk geworden. Maar de kans is groot, dat de bear markt, die zich wat ons betreft in de tweede poot omlaag bevindt, begonnen is aan een adempauze, nodig om zichtbaar te maken of de Amerikaanse economie blijft groeien zoals die dat nu doet, dan wel of de Amerikaanse economie inderdaad, zoals de FED aangaf, bezig is om te vertragen en daarmee alsnog, zij het later dan verwacht, een recessie in zal duiken. In dit scenario breekt er nu een relatief rustige fase aan, waarin omzetten opdrogen, aandelen nog iets duurder worden, maar er per saldo niet veel gebeurt op aandelenmarkten.
Belangrijk in dit scenario is de rentemarkt. De lange rente kan best vooruitlopen op de politiek die een Centrale Bank gaat hanteren. Als de FED in de loop van volgend jaar de rente zal laten zakken, dan kan de lange rente daarop nu al gaan zakken. De yield curve wordt dan eerst negatiever, drukt daarmee een economie verder in een recessie, die dan vervolgens leidt tot een versoepeling van de rentepolitiek bij Centrale Banken. Maar als de economie blijft groeien zoals dat nu het geval is, dan zal de korte rente helemaal niet zakken en gaan we opnieuw een fase zien zoals we in september gezien hebben, waarbij de lange rente almaar verder bleef stijgen
en zich een sluipende crash op de obligatiemarkten voordeed. Want vroeg of laat zal de yield curve weer normaal moeten worden om het bedrijfsleven ertoe te brengen weer te gaan investeren en banken ertoe te bewegen om weer krediet daarvoor te gaan
DAX Index op weekbasis (fig. 1)
Wij hebben er ditmaal voor gekozen om u precies dezelfde grafieken te tonen, die wij een maand geleden ook al hebben opgenomen, uiteraard bijgewerkt tot en met het slot van afgelopen vrijdag. En dus beginnen wij opnieuw met de weekgrafiek van de DAX Index in figuur 1. Het herstel van donderdag en vrijdag is hier goed te zien. Maar ook zichtbaar is het feit dat hier geen enkele belangrijke trend is gebroken en ook dat er geen enkele voorgaande top is overschreden. Eerder begint de grafiek veel weg te hebben van een kopschoudertop, die in de maak is waarbij afgelopen twee weken de neklijn van de formatie voor de derde keer is bereikt en de kop van het patroon nu ook klaar is. In dit scenario gaan we nu een rechter schouder zien ontstaan waarna de markt alsnog onder de neklijn op 14.870 punten wegzakt. Dit proces zal enige tijd in beslag nemen, afgaande op de linkerschouder ongeveer een maand, waarbij het grootste deel van de koersstijging alweer achter de rug is. Hoe het ook zij, dit beeld is absoluut geen koopsignaal. Want van een bodemproces is nog geen sprake. Als de markt nu verder opveert, dan zal daarna nog een test van de neklijn moeten plaatsvinden, voordat een gezonde opwaartse trend kan gaan ontstaan. Dat betekent een reactie terug tot ongeveer 14.670 punten vanaf bijvoorbeeld de weerstandlijn, die nu op 15.450 is getekend.
Nasdaq 100 Index op weekbasis (fig. 2)
Waar de DAX Index per saldo nog steeds een toppatroon lijkt te vormen en dus een zwak beeld laat zien is het beeld van de Amerikaanse tech index, de Nasdaq 100 Index in figuur 2, positiever. Hier is sprake van een correctie in een min of meer zijwaarts, licht dalend patroon. Donderdag jongstleden werd de onderkant van dat patroon verlaten met een krachtige opleving. Vrijdag is de koers stilgevallen bij de bovenkant van dit kanaal. Vanaf dit punt zou de index door kunnen stomen, om het kanaal aan de bovenkant te verlaten, maar een korte reactie terug naar de steun op 14.400 zou het beeld per saldo sterker maken omdat er dan sprake is van een klein bodempatroon. Als de koers daarentegen direct doorloopt omhoog, dan is een pullback terug naar de bovenste dalende trendlijn logischer en kan vervolgens de weg omlaag zelfs in een gelijksoortige richting worden hervat. In dit scenario kan de index na enige tijd wel degelijk nog veel verder wegzakken, tot onder de meest recente bodem. 13.215 wordt dan het volgende doel.
Russell 2000 Index op weekbasis (fig. 3)
Ook de Russell 2000 liet een mooi herstel zien, vanaf de in de grafiek getekende horizontale steunlijn. Dit beeld is echter veel gevaarlijker. Als de index nu niet in sneltreinvaart doorstoot tot aan de bovenkant van het horizontale kanaal dat u tussen de twee rode lijnen in de figuur getekend ziet, dan is het herstel van afgelopen week slechts een adempauze voor een flinke tik omlaag door de onderste horizontale lijn. Figuur 3 zegt in feite dat het veel te vroeg is om nu al victorie te kraaien. En in een gezonde bullmarkt moet ook deze index de opgang bevestigen!
De DJIA Index op weekbasis (fig. 4)
De Dow Jones Industrials Index (DJIA) in figuur 4 liet ook een flink herstel zien, maar hier vond dat herstel boven een dalende trendlijn plaats. Dit is waar-schijnlijk het sterkste beeld van dit moment. Hier is een herstel tot 34.165 op korte termijn goed mogelijk, maar hier is het ook goed denkbaar dat de index daarna, net als in scenario 2 voor de Nasdaq 100 Index, opnieuw omlaag duikt en dan verder wegglijdt langs de dalende trendlijn die nu rond 32.900 ligt. Per saldo biedt ook dit beeld dus nog geen zekerheid.
De AEX Index op dagbasis (fig. 5)
In figuur 5 is de daggrafiek van de AEX Index te zien. Een verder herstel tot ongeveer 747 gevolgd door een test van de bodem tussen 715 en 727 is het sterke scenario. Dan ontstaat er een bodempatroon met een hogere bodem en is een uitbraak omhoog tot boven 747 daarna een koopsignaal. Maar loopt de index nu in een keer op tot de weerstand op 754, dan is het scenario zwarter omdat er dan een geheel ander patroon in de maak is, dat net zo goed een adempauze is in de langere termijn weg omlaag. Een derde scenario is hier ook nog denkbaar, maar dat is buitengewoon negatief. In dat geval halen we komende week 747 niet eens, daalt de index opnieuw, nu tot net onder de laatste bodem op 711, stijgt weer opnieuw om nogmaals een net lagere top te zetten etc. Dan is sprake van een “running correction” in neerwaartse richting. Dat mondt uiteindelijk uit in een versnelling omlaag. Ons aanvankelijke idee, dat de markt in een duikvlucht zou kunnen belanden, komt dan, zij het enigszins vertraagd, alsnog uit. Laten we daar niet op hopen!
De rente in de VS en in Europa (fig. 6)
De rente in de VS en in Europa (fig. 6)
In de inleiding schreven wij al dat de rente, na de persconferentie van FED-voorzitter Powell, aan de lange kant flink daalde, met name in de VS. Dat is goed te zien in de onderste helft van figuur 6. Maar ook hier is geen sprake van een uitbraak. In Europa steeg de Bund future ook, maar niet verder dan de horizontale weerstand die wij rechts onderin hebben getekend. En de lange rente is net een Mammoettanker. Die keert niet binnen een paar dagen. Op zijn best zal er nu een patroon ontstaan, waarin de lange rente topt en de Bund future dus bodemt. Daar gaan weken, soms zelfs maanden overheen. Tot die tijd is de rentemarkt gevaarlijk, want de beweging van donderdag en vrijdag kan ook niets anders blijken te zijn dan een tijdelijke opleving. Als de korte rente in de komende maanden niet daalt, en daar ziet het niet naar uit, dan zal uiteindelijk de lange rente nog verder door kunnen stijgen. We gaan dan in figuur 6 verdere koersdalingen zien, die ongetwijfeld hun wissel op de aandelenmarkten gaan trekken.
US$ en de € op weekbasis (fig. 7)
De koers van de $ is al een paar weken aan het dalen en de opmerkingen van de Amerikaanse FED-voorzitter hebben die beweging slechts versterkt. Logisch ook, want als de rente in de VS daalt, dan wordt de $ minder aantrekkelijk. Maar hier speelt ook de discussie in de Amerikaanse senaat een rol, over het verhogen van het budget en de steun aan Oekraïne. De nieuwe senaatvoorzitter is tegen en President Biden kan het daarom nog wel eens flink lastig krijgen in november. Dat zal de $ alleen maar verder verzwakken, zelfs als de lange rente vervolgens toch weer gaat oplopen in de VS. Hoe het ook zij, de weg in figuur 7 is omlaag gericht met nog geen enkel zicht op een aanstaand herstel voor de $.
Brentolie in US$ per vat (fig. 8)
Een recessie in de wereld is slecht voor de vraag naar olie en dat is te zien in figuur 8. Olieprijzen zijn met een correctie bezig, een die waarschijnlijk nog aan het begin staat. Een verdere daling tot onder US$85 is vrij logisch in dit beeld. Maar een olieprijs die uiteindelijk zelfs naar de steun van US$75 zakt of zelfs tot op het niveau van US$62 past ook prima in dit beeld. Het gevaar, dat de olieprijzen nog flink verder omlaag gaan zakken is levensgroot.
Goud in US$ per troy ounce (fig. 9)
In € raakte de koers van een troy ounce goud afgelopen maand opnieuw de oude toppen uit 2022 en 2023. Maar in $’s is dat niet het geval. En daarmee blijft hier het beeld in feite onveranderd t.o.v. een maand geleden. De vraag naar goud is hoog en nog altijd hoger dan het aanbod. Dat kan uiteindelijk voor verdere koersstijgingen zorgen. Maar zolang de oude toppen niet doorbroken worden is een volgende reactie omlaag altijd mogelijk met het gevaar dat dan uiteindelijk de oplopende trend wel gebroken wordt. Als we echter een keuze moeten maken, dan is die nog steeds opwaarts gericht.
De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 4 december 2023.
Disclaimer
De auteur is medeverantwoordelijk voor het beleggingsbeleid van Today’s Group BV, een vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Dit stuk is geen beleggingsadvies. Wie conform bovenstaande ideeën belegt of wenst te beleggen doet dat voor eigen rekening en risico. In dit kader wijzen de auteur en Today’s Group BV alle verantwoordelijkheid voor de inhoud van dit stuk van de hand. De besproken effecten en strategieën vertegenwoordigen een hoog risico.